Obserwacje ruchu Słońca wzdłuż ekliptyki (czyli jego pozornej drogi po sferze względem gwiazd stałych) mogły doprowadzić w czasach starożytnych do zidentyfikowania 4 wyróżnionych grup gwiazd, odpowiadjących punktom kardynalnym (równonocy i przesileń). Precesja powoduje jednak przesuwania się tych punktów wzdłuż ekliptyki o 30 stopni w ciągu 2140 lat.

Tabela powyżej pokazuje położenie czterech punktów kardynalnych dla kilku 'epok' (trwających dwa tysiąclecia). Dla naszych dalszych rozważań istotne są tylko trzy pierwsze kwartety, którym dla uproszczenia nadamy nazwy gwiazdozbiorów mieszczących w danej 'epoce' punkt równonocy wiosennej.

Wyróżnienie na ekliptyce czterech punktów szczególnych wydaje się odpowiadać bardzo powszechnemu i staremu pojęciu o upływie czasu zarówno w odniesieniu do życia człowieka, jak i do cyklu przemian przyrody związanym ze zmianami pór roku. Zgodnie z tą symboliką poszczególne punkty odzwierciedlają ciąg: narodziny, rozkwit, starość i śmierć. Ciąg ten odpowiada ciągowi niebieskiemu: wznoszenie, szczyt, opadanie oraz dół, związanemu z położeniem i ruchem Słońca względem gwiazd.

Kwartet Bliźniąt (VI-V tys. p.Ch., Neolit). Bliźnięta odnoszą się do powszechnego w wielu kulturach mitu o niebiańskich bliźniętach, synach najwyższego Słońca. Dla plemion neolitycznych gwiazdozbiór Bliźniąt mógł stanowić źródło nowego życia oraz symbol wiosennego przebudzenia natury. Gwiazdozbiór Panny mógł być wiązany z Boginią Matką oraz z kultem płodności. Na wielu starszych mapach nieba Panna przedstawiana jest jako kobieta trzymająca kłos zboża. Przedstawienie takie jest jak najbardziej odpowiednim symbolem letniego urodzaju. Gwiazdozbiór jesienny Strzelec z łukiem w ręku symbolizuje myśliwego zestrzeliwującego i raniącego Słońce, którego wysokość nad horyzontem maleje. Zimą Słońce osiąga najniższą wysokość w południe i pozostaje w świecie dolnym, wyobrażanym przez wiele kultur jako obszar podwodny. Stąd gwiazdozbiór Ryb.

Kwartet Byka (IV-III tys. p.Ch., Sumer, Akkad). Wraz z pojawieniem się pierwszych cywilizacji większą rolę zaczynają odgrywać bóstwa męskie. Stąd gwiazdozbiór Byka, będącego symbolem płodności, odpowiada wiośnie. Lew, symbol najwyższej władzy, jest z kolei jak najbardziej właściwym odpowiednikiem dla najwyższego punku jaki na ekliptyce osiąga Słońce w dniu przesilenia letniego. Skorpion, podobnie jak i porzednio Strzelec, stanowi przyczynę starzenie się i opadania Słońca. Wodnik związany jest z wodą, symbolizującą świat dolny, do którego usuwa się Słońce podczas zimy.

Kwartet Barana (II-I tys. p.Ch.). W kwartecie tym nie daje się już dostrzec pełnego symbolizmu upływu czasu. Jedyną jego pozostałością jest gwiazdozbiór Koziorożca, poświadczony przez źródła sumeryjskie. Był on symbolem sumeryjskiego Ea i akkadyjskiego Enki, władcy dolnego oceanu. Baran związany jest z obrzędem składania ofiar dla bóstw na początku roku. Waga symbolizuje równowagę dnia i nocy i z tego powodu bardzo dobrze pasuje do dnia równonocy jesiennej. Jest to mały i niezbyt się wyróżniający gwiazdozbiór. Pierwotnie stanowił on część Skorpiona a jego akkadyjska nazwa znaczy 'róg skorpiona' i odnosi się zapewne do jego kleszczy. Jeśli chodzi o Raka to możemy snuć jedynie bardzo niepewne przypuszczenia. Jako symbol lata być może przedstawia ten gwiazdozbiór sobą alegoryczne obniżanie się (cofanie) położenia Słónca w południe po jego przejściu przez punkt najwyższy.

Jak widzimy z powyższego po upływie 6 tysiącleci uzyskujemy pełny zestaw 12 gwiazdozbiorów zodiakalnych. O takiej kolejności wprowadzania ich na sferę niebieską świadczą także rozmiary tych gwiazdozbiorów. Im starszy kwartet tym średnio większy obszar na niebie zajmują jego gwiazdozbiory. Jest to zgodne z tym czego byśmy oczekiwali, ponieważ wielkość gwiazdozbioru powinna zależeć od wolnego miejsca na sferze w chwili jego tworzenia.

Powyżej. Pokrywa sarkofagu Zotera z El-Kurne z II w. Obraz przedstawia egipską boginię nieba Nut w otoczeniu 12 znaków zodiaku. Po prawej stronie bogini mamy od góry: Raka (w postaci Kraba), Bliźnięta, Byka, Barana, Ryby i Wodnika; po stronie lewej -- Lwa, Pannę, Wagę, Skorpiona i Strzelca. Koziorożec znajduje się w lewym górnym rogu zdjęcia. (Gurshtein, A., Sky and Telescope, październik 1995, s. 28)